آداب و فرهنگ قوم ترک

ترک همچنین صفتی است منسوب به عنصر فرهنگی، یا سنتی مربوط به یکی از ملت‌ها یا زبان‌های ترکی چنانکه در «بیات ترک».

خاستگاه اصلی مردمان ترک‌تبار، آسیای میانه بوده و این مردم که از نژاد زرد بودند[۱] به تدریج در غرب آسیا، خاورمیانه، آسیای کوچک و اروپای شرقی پراکنده شدند. در جریان این مهاجرت‌ها بخش‌های بزرگی از مردم هندواروپایی نواحی جدید نیز به مرور ترک‌زبان شدند. در میان اقوام اولیه‌ای که با نام ترک از آسیای میانه به سوی غرب آمدند بخش بزرگی از ایرانیان سکایی ترک‌زبان شده نیز وجود داشت.

بررسی دی‌ان‌ای در ترکیه نشان می‌دهد که مردم ترکیه نوادگان مردم مختلف ساکن آناتولی مانند یونانی، ارمنی، قفقازی (آسیانی) و کرد میباشند که در سده‌های معاصر ترک‌زبان شده‌اند و از لحاظ ژن‌ از نژاد ترک (زردپوست مغول‌سان)بهره بسیار کمی برده اند. کمتر از ۱۰% مردم ترکیه دارای این نژاد می‌باشند. در مورد ترک زبانان آذربایجانی نیز این قضیه صادق است که از لحاظ ژن به سان مردم ایرانی و قفقازی هستند .

.

زبان‌های ترکی

زبان‌های ترکی به دو دسته شرقی و غربی تقسیم می‌شود. زیرمجموعه‌های شرقی زبان‌های ترکی عبارت‌اند قزاقی، قرقیزی و ازبکی و زیر مجموعه‌های غربی زبان ترکی نیز شامل ترکی استانبولی، ترکمنی و ترکی آذربایجانی می‌شوند.

زبان‌های ترکی به همراه زبان مغولی جزء زبان‌های آلتایی به شمار می‌رود.

اقوام ترک تبار

گروه قومی   محل زندگی   جمعیت 
ترک ترکیه ترکیه, قبرس, آلمان, بلغارستان, یونان , گرجستان  57,354,000
آذربایجانی ایران, جمهوری آذربایجان, روسیه , گرجستان , ترکیه  28,875,000
ازبک ازبکستان, افغانستان, پاکستان  26,823,000
اویغور چین, پاکستان, قزاقستان  15,401,000
قزاق قزاقستان, روسیه, پاکستان,چین و ازبکستان  12,777,000
تاتار روسیه, ترکیه, اوکراین, ازبکستان, فنلاند  10,719,000
ترکمن ترکمنستان, پاکستان, ایران, افغانستان٬عراق  7,640,000
قرقیز قرقیزستان, پاکستان  4,074,000
باشقیر روسیه  1,729,000
چوواش روسیه  1,646,000
یاکوت روسیه  436,000
گاگااوز مولداوی  160,000
دین اقوام ترک‌تبار

شمنیسم
بودایی
یهودی
مسیحی
اسلام

پیشینه واژهٔ ترک

در نوشته‌های تاریخی «ترک» در مقابل تاجیک (غیر عرب و ترک) آمده‌است. نام ترک نخستین بار در قرن ششم میلادی در نوشته‌های چینی دیده می‌شود. در همان قرن ترکان دولتی نیرومند تأسیس کردند که از مغولستان و سرحد شمالی چین تا دریای سیاه امتداد داشته‌است. مؤسس حکومت مزبور که چینیان او را «تئومان» مینامند، در کتیبه‌های ترکی بومن، در سال ۵۵۲ م. درگذشت و برادرش «ایستمی» (در تاریخ طبری: سنجبوخاقان) که در مغرب فتوحاتی کرده، ظاهراً تا سال ۵۷۶ م. زیسته‌است این دو برادر گویا از آغاز مستقل از یکدیگر حکومت می‌کردند. چینیان از دولت مزبور بنام امپراتوری ترکان شمال و مشرق یاد کرده‌اند. در سال ۵۸۱ م. تحت نفوذ سلسلهٔ چینی «سویی» این دو امپراتوری بطور قطع از یکدیگر جدا شدند و بعدها هر دو تابع سلسلهٔ چینی «تانگ» (۶۱۸ – ۹۰۷ م.) گردیدند. در حدود سال ۶۸۲ م. ترکان شمال موفق شدند استقلال خود را بدست آورند.

 در تاریخ ایران سلسله‌های ترک‌تبار که در ایران بعد از اسلام حکومت کردند عبارتند از:

غزنویان (1176-977 میلادی)
سلجوقیان (۴۲۹ ه‍. ق. – اواخر قرن ششم)
مغول‌ها
آق قویونلوها
صفویان
قراقویونلوها
قاجاریه
منابع:
تاریخ طبری جلد ۱، ص ۸۹۵ و ۸۹۶ (پیشینه واژهٔ ترک)
حاشیهٔ برهان چ معین (پیشینه واژهٔ ترک)
پژوهشی پیرامون زبان، دین، خط ترکان، مولف و مترجم حسین شرقی / کتابخانه ملی ایران ۱۲۴۷۶-۷۸م (پراکندگی اقوام ترک)